Исследование истории возникновения фамилии Погосяноткрывает забытые страницы жизни и культуры наших предков и может поведать много любопытного о далёком прошлом.
Фамилия Погосян принадлежит к древнему типу армянских фамилий, образованных от крестильных имён.
Фамилия – на армянском языке «азганун» – означает имя рода. Но первоначально родовых наименований не было, потому что люди жили маленькими группами, изолированно, и все друг друга хорошо знали. Ну, а если случилось так, что в одном поселении жили несколько Арамов или несколько Анаит, то определяли их разным образом: например, Арам, сын Гарника, или Арам, внук Айка, или хромой Арам. С возникновением городов, когда мастерство отделилось от земледелия, развилась торговля, и людям пришлось перемещаться с одного населенного пункта в другой, возникла необходимость распознать людей по фамилиям. Со временем, уже в древние и средние века, знатные семьи обязательно носили фамилии – Арцруни, Аматуни, Мамиконян, Рштуни. В дальнейшем, упоминая именитые роды, к признанным фамилиям прибавляли слова «азг» («род») или «тун» («дом», «дым»).
В основном, у армян фамилии стали происходить от имени авторитетного родового предка, к которому прибавлялись приставка или суффикс, выражающие принадлежность или родственную связь – «ян», «янц», «енц», «унц», «онц», «уни». Более всего распространены фамилии, оканчивающиеся на «ян» (Маргарян, Арамян, Жамкочян) и т.д. «Ян» образовался от формы «янц», что означает то же, что «енц» (Маргарян – Маргарянц – Маргаренц, то есть относящийся к роду Маргара).
Основой фамилии становились исконно армянские крестильные имена (Хачатурян – от имени Хачатур, что означает «податель креста»), древние мусульманские имена (Меликбекян – от тюркского Меликбек – «господин, великий правитель»). И, конечно же, большое количество армянских семейных именований было образовано от общехристианских крестильных имен. Примером тому могут служить распространенные среди армянского населения фамилии Саркисян (от Sarkis – «Сергий»), Саакян (от Saak – «Исаак»), Акопян (от Hakop – «Иаков»), Овасепян (от Ovsep / Hosep – «Иосиф») и многие другие.
Фамилия Погосян образовалось от крестильного имени Павел, которое в армянском языке приобрело форму Погос, точнее, это имя звучит как Пох’ос. Церковное имя Павел, употреблявшееся в качестве фамильного имени еще в Древнем Риме и восходящее к латинскому слову paulus со значением «малый, маленький», является каноническим крестильным именем. Имя одного из двенадцати апостолов Христа носили такие выдающиеся личности, как житель Птолемаиды Павел, которому в 273 году отсекли голову за то, что он перекрестился при въезде в город, константинопольский патриарх Павел, удушенный в 350 году во время богослужения, первый христианский монах Павел Фивейский, проживший отшельником 91 год в Фиваиде, при ручье и пальме.
В настоящее время, отличающееся повышенной миграцией населения, фамилию Погосян можно
встретить в любых местах бывшего СССР.
Պողոսյան ազգանվան առաջացման պատմության ուսումնասիրությունը բացահայտում է մեր նախնիների կյանքի ու մշակույթի մոռացված էջերը և շատ հետաքրքիր բաներ կարող է պատմել հեռավոր անցյալի մասին։ Պողոսյան ազգանունը պատկանում է մկրտական անուններից կազմված հայկական ազգանունների հնագույն տիպին։ Ազգանունը հայերենում «ազգանուն» նշանակում է ցեղի անուն։ Բայց ի սկզբանե ընդհանուր անուններ չկային, քանի որ մարդիկ ապրում էին փոքր խմբերով, մեկուսացված, և բոլորը լավ էին ճանաչում միմյանց։ Դե, եթե պատահել է, որ մի բնակավայրում ապրել են մի քանի Արամ կամ մի քանի Անահիտ, ապա դրանք տարբեր կերպ են սահմանվել՝ օրինակ՝ Գառնիկի որդի Արամը կամ Հայկի թոռ Արամը կամ կաղ Արամը։
Քաղաքների առաջացման հետ, երբ արհեստագործությունն անջատվեց գյուղատնտեսությունից, զարգացավ առևտուրը, և մարդիկ ստիպված էին մի բնակավայրից մյուսը տեղափոխվել, անհրաժեշտություն առաջացավ ճանաչել մարդկանց իրենց ազգանուններով։ Ժամանակի ընթացքում, արդեն հին և միջնադարում, ազնվական ընտանիքները պարտադիր կրում էին ազգանուններ՝ Արծրունի, Ամատունի, Մամիկոնյան, Ռշտունի։ Հետագայում ականավոր ընտանիքներ հիշատակելիս ճանաչված ազգանուններին ավելացվել են «ազգ» («տոհմ») կամ «տուն» («տուն», «ծուխ») բառերը։
Հիմնականում հայերի մոտ ազգանունները սկսել են առաջանալ հեղինակավոր տոհմական նախնիի անունից, որին ավելացվել է պատկանելություն կամ ազգակցական կապ արտահայտող նախածանց կամ վերջածանց՝ «յան», «յանց», «ենց», «ունց», «ոնց»։ », «ունի». Առավել տարածված են «յան» վերջացող ազգանունները (Մարգարյան, Արամյան, Ժամկոչյան) և այլն։ «Յան»-ը կազմվել է «յանց» ձևից, որը նշանակում է նույն «էնզ» (Մարգարյանց՝ Մարգարենց, այսինքն՝ Մարգար ցեղին պատկանող)։
Ազգանվան հիմքում ընկած են հայկական բնօրինակ մկրտական անունները (Խաչատուրյան՝ Խաչատուրի անունից, որ նշանակում է «խաչ տվող»), հին մահմեդական անունները (Մելիքբեկյան՝ թյուրքական Մելիքբեկից՝ «տեր, մեծ տիրակալ»)։ Եվ, իհարկե, քրիստոնեական ընդհանուր մկրտական անուններից կազմվել են մեծ թվով հայկական տոհմանուններ։ Դրա օրինակն են Սարգսյան (Սարգիսից՝ «Սերգիուս»), Սահակյան (Սաակից՝ «Իսահակ»), Հակոբյան (Հակոպից՝ «Յակոբ»), Օվասեփյան (Օվսեփ / Հոսեփ - «Յոզեֆ») ազգանունները, ընդհանուր։ հայ բնակչության շրջանում և շատ ուրիշներ։
Պողոսյան ազգանունը ձևավորվել է Պավել մկրտական անունից, որը հայերենում ստացել է Պողոս ձևը, ավելի ճիշտ՝ այս անունը հնչում է որպես Փոխոս։ Եկեղեցական Պողոս անունը, որը որպես ազգանուն օգտագործվել է Հին Հռոմում և վերադառնում է լատիներեն paulus բառին՝ «փոքր, փոքր» նշանակությամբ, կանոնական մկրտության անուն է։ Քրիստոսի տասներկու առաքյալներից մեկի անունը կրել են այնպիսի նշանավոր անձնավորություններ, ինչպիսիք են Պտղոմեոսի բնակիչ Պողոսը, որին գլխատել են 273 թվականին, քանի որ նա խաչակնքվել է քաղաքի մուտքի մոտ, Կոստանդնուպոլսի Պողոս պատրիարքը, խեղդամահ արվել 350թ. աստվածային ծառայություն, առաջին քրիստոնյա վանական Պողոս Թեբեից, ով 91 տարի որպես ճգնավոր ապրել է Թեբեյդում՝ առվակի և արմավենու մոտ:
Ներկայումս, որը բնութագրվում է բնակչության աճող արտագաղթով, Պողոսյան ազգանունը կարելի է հանդիպել նախկին ԽՍՀՄ ցանկացած վայրում։